TÜRK DEVLETLERİ

TARIHTE TÜRK MILLETI
TÜRK MİLLETİNİN KURDUĞU İMPARATORLUKLAR VE DEVLETLER BAYRAKLARI

SINIIRLARI 

Türk sözcüğünün anlamı; "Güçlü, kuvvetli, miğfer, türemiş, şekil kazanmış" demektir. Türk Dil Kurumu'nun hazırladığı Türkçe Sözlük 'te, Türk; Asya ve Doğu Avrupa'da yaşayan, Türkçe'nin çeşitli lehçelerini konuşan soy ve bu soydan gelen kimse diye belirtilmektedir. Söz konusu bu kimselerden oluşan topluluklara "Türkler" denir. Türkler; Türkçe ve bu dilin lehçelerini konuşurlar. Türk kelimesinin geçtigi ilk devlet, Göktürk (Kök-Türk) imparatorluğudur. Orhun Kitabelerinde Türk kelimesi, bazen Türk, bazen de Türük olarak yazilmiştir.

11. yüzyılda Kaşgarlı Mahmud; "Türk adının Türkler'e , Tanrı tarafından verildiğini belirterek, Türk adının "Gençlik, kuvvet, kudret ve olgunluk çağı" demek olduğunu belirtir. Türk kelimesi, gerek İslâm, gerek İran ve gerekse Tevrat'ta geçmektedir. Tevrat'ta Türkler'in Hz. Nuh'un oğlu Yafes'in soyundan geldiği kabul edilir.Türkler, üç beyaz ırk grubundan "Europid" grubunun "Turanid" tipinden gelir.

Türkler'in anavatanı Orta Asya'dır. 9. yüzyıldan itibaren, Orta Asya'da yaşayan Türkler; nüfus fazlalığı, mer'a yetersizliği, su kıtlığı gibi nedenlerle göç etmeye başlamışlardır. Orta Asya'dan dört bir yana gerçekleşen bu göçlerin en önemlisi batı yönünde olmuştur. Batı yönde gerçekleşen göçler sonucu, 11. yüzyılda Anadolu Türkleşmiş ve daha sonra Avrupa içlerine kadar yayılmışlardır. 20. yüzyılda ise dünyanin bütün kıtalarına dağılmışlardır. Avustralya'dan Brezilya'ya kadar, dünyanın her tarafında, bugün Türk vardır.

Yine bu göçün Altay çevresinde göçebe halinde yaşayan Türk kavimlerinin hayvan sürülerini otlatmak için Aral Gölü istikametinde olduğu kaydedilir.Tarihin geçmiş dönemlerinde, değişik ve uzun zaman dilimleri içinde, birlik ve beraberlik içinde yaşayan Türk Dünyası, kurmuş olduğu medeniyetlerle, tarihe altın harflerle adını yazdırmıştır. Göktürkler, Karahanlılar, Selçuklular ve Osmanlılar, bu devletlerin en bilinenleridir. Özellikle bugüne göre en son Büyük Türk Devleti olan Osmanlı Devleti, kendine has özellikleriyle, dünya hakimiyetini tam 600 yıl elinde tutmuştur. Ne yazık ki, Osmanlı Devleti'nin çöküşüyle birlikte, Türk Dünyası paramparça olmuş ve 20.yüzyıla esaret altında girmiştir. 20.yüzyılın esaretini, Türk Dünyası içinde ilk kez, yine Osmanlı Devleti'nin çekirdeğini oluşturan Türkiye kırmış ve Anadolu'nun şahlanışı ile bağımsızlığını kazanmıştır. Bu devletlerin sayısı, mevcut bazı tarihi kaynaklara göre 113 olduğu, bazı kaynaklara göre 125'i geçtiği ve bazı kaynaklara göre de 180'i bulduğu kabul edilir.

Burada, Tarihi Coğrafya açısından, tarihteki Türk devletlerinden kısaca bahsedeceğiz. Özellikle de yaşadığı coğrafi mekanlar üzerinde duracağız

1. Hun İmparatorluğu : İlk büyük Türk Devletidir. M.Ö.220'den M.S.216'ya kadar hüküm sürmüştür. Türklük dünyasının öncüleri olarak bilinir. Mete Han döneminde imparatorluğun sınırları Japon Denizi'nden Hazar Denizi'ne kadar geniş bir bölgeyi kapsar.

2. Batı Hun İmparatorluğu: M.Ö. 53'de, Büyük Hun İmparatorluğunun ikiye bölünmesiyle, Batı Türkistan'da Cici Han tarafından kurulan devlet. Coğrafi mekan olarak sınırları Batı Türkistan'ı içine alır.

3. Han yada Ön Chao Kuzey Çin Hun Devleti: M.S. 304 ile 329 yılları arasında Kuzey Çin'de kurulmuş bir devlet.

4. Arka Chao Kuzey Çin Hun Devleti: M.S.319 ile 351 yılları arasında Kuzeydoğu Çin'de kurulmuş bir Türk devleti.

5. Kuzey Liang Hun Devleti: M.S. 401 ile 439 yılları arasında Kansu ve çevresinde kurulmuştur.

6. Hsia Hun Devleti: M.S.407 ile 431 yılları arasında , Kuzey Çin'de ordu platformu çevresinde kurulmuş bir Türk devletidir.

7. Avrupa Hunları(Bati Hunları) : M.S. 434'de Atilla'nın başa geçmesiyle Avrupa Hunları, büyük bir imparatorluk haline geldiler. Atilla'nın oğulları devleti iyi yönetemeyince, imparatorluk 470'de çökmüştür.

8. Tabgaç Devleti : Batı Hun imparatorluğu yıkıldığı yıllarda , Orta Asya'da kurulmuştur. 520'de Budizmin etkisinde kalarak yıkılmıştır.

9. Akhunlar : Tabgaç Devleti'nin çağdaşıdır. 5.yüzyılın ortalarında, Amuderya nehrinin akaçlama alanı içinde kurulmuş ve gelişme göstermiş bir Türk devletidir. Coğrafi sınırları; Horasan, Afganistan ve İran topraklarına kadar uzanır. 557'de Akhunlar tarihe karıştı.

10. Göktürk Devleti : 530'larda kurulan ve adında ilk defa Türk geçen bir devlettir. 745'de Uygurlar tarafından yıkılmıştır.

11. Doğu Göktürk Hakanlığı: 582 yılında, Göktürk Hakanlığı'nın ikiye ayrılmasından sonra ortaya çıkmıştır. 630 yılına kadar devam eden Doğu Göktürk Hakanlığı'nın coğrafi sınırları; Aral gölü ve çevresi, Ötüken, kuzeybatı Moğolistan ve Kaşgar'a kadar uzanan geniş bir mekanı içine almıştır.

12. Batı Göktürk Hakanlığı: 630 yılına kadar devam eden Batı Göktürk hakanlığının sınırları Aral Gölü - Kafkaslar arasındakı geniş toprakları içine almaktadır.

13. Türgeş Devleti: Batı Göktürk Hakanlığı'nın 630'da yıkılışından sonra On Boy'dan biri olan Türgeşlerin kurmuş olduğu bu devlet, 750 yılına kadar devam etmiştir. Türklere, şehir hayatını benimseten bir devlettir. Başkenti Talas'dır.

14. Uygur Hakanlığı : Büyük Hunların torunları olan Uygurlar, çok sayıda devlet kurmuşlardır. Uygur Hakanlığı bunlardan birisidir. 744-840 yılları arasında hüküm sürmüştür. Selenga, Orhun ve Tola ırmakları havzalarından Baykal gölünün güneyindeki bozkırlara kadar uzanan geniş sahada yaşamışlardır.

15. Kao-Ch'ang (Turfan) Uygur Devleti: Ötüken Uygurları da denilen Uygur hakanlığının 840 yılında Kırgızlara yenilgisinden sonra, güneye göç eden Uygurların Turfan havzası ve çevresinde kurmuş oldukları bir devlet. 847 yılında Çin ve Kırgız kıskacı altında dağılmışlardır.

16. Kan-Chou (Sarı Uygur) Uygur Devleti: 840 tarihinde Uygur Hakanlığının yıkılışından sonra kurulmuş bir devlet. Orta Asya İpek yolu ticaretine hakim oldular.

17. Karluklar : İslâm dinini ilk kabul eden bir Türk devleti. Çungarya havzası ve Tarım bölgesinde hüküm sürdüler.

18. Kimek Hakanlığı: İrtiş boylarında yaşayan İmek, İmi, Tatar, Balandur, Kıpçak, Lankaz ve Ecdad gibi Türk boylarının bir araya gelerek kurmuş oldukları federasyon bir devlettir.

19. Kırgızlar : 840'dan itibaren Uygur başkenti Ötüken'de devleti kurdular. 1207'de Cengiz Han'ın egemenliğini kabul ettiler.

20. Avar İmparatorluğu : Macaristan'da büyük bir devlet kuran Avarlar, zaman zaman İstanbul'u kuşattılar. 630'dan sonra zayıflamaya başladılar. 9. yüzyılda da parçalandılar.

21. Hazar Devleti : 7. yüzyıldan itibaren iyice güçlenen ve bütün Dogu Avrupa'yı eline geçiren Hazarlar, 3 yüzyıl hüküm sürdüler.

22. Peçenekler : Bir süre Hazarlar'ın egemenliğinde yaşayan Peçenekler, 10. yüzyıl ortalarına doğru güçlendiler ve 11. yüzyılda dağıldılar.

23. Uzlar : Karadenizin kuzeyinde ve Doğu Avrupa'da hüküm sürdüler. Genelde Özi Irmağı çevresinde yaşayan Uzların Selanik'e kadar ilerledikleri bilinir. Peçenekler ile çağdaştırlar.

24. Kumanlar : 11. yüzyılda Balkaş gölünden Batı Karadeniz kıyılarına kadar uzanan geniş topraklarda hüküm sürdüler. 12. yüzyılda dağıldılar.

25. İtil (Volga) Bulgar Devleti : Karadeniz'in kuzeyinde 630'larda devlet oldular. 864'den sonra Hırıstiyanlığı kabul ettiler. 1236 yılında Batu han tarafından yıkılmıştır. Coğrafi sınırları; İtil (Volga) nehrinin akaçlama alanına tekabül eder.

26. Tuna Bulgar-Türk Devleti: Hazarların tazyiki ile birlikte Bulgarlar 660 tarihinden itibaren tuna boylarına yerleşmeye başladılar. 893-927 yıllarında en parlak dönemini yaşayan Bulgar Devleti, 1393 yılından itibaren 500 yıllık Osmanlı hakimiyetine girmişlerdir.

27. Toharistan Türk Devleti: Altıncı yüzyılın sonlarında kurulmuş bir Türk devleti. Coğrafi sınırları; bugünkü Afganistan Türkistanı topraklarını içine alır.

28. Türk-şahi yada Tigin-şah Devleti: Kabil, Gazne çevresinde, Sind ırmağı ve Mahaban dağları çevresinde kurulmuş bir devlet.

29. Şûl (Çöl) Türkleri Devleti: Hazar denizinin güneydoğusunda kurulmuş bir Türk devleti. 716 tarihinde Emevi ordularına yenilince, İslâmiyeti kabul ettiler.

30. Tolunoğulları : 868'de Mısır - Irak arasında kurulan bir Müslüman Türk devletidir. 905'de yıkıldılar.

31. İhşidiler : Tolunoğullarından sonra yaklaşık aynı topraklarda 968'e kadar hüküm sürdüler.

32. Karahanlılar : 10. yüzyılın ortalarında Orta Aysa'da kurulan ilk Müslüman Türk devletidir.

33. Gazneliler : Karahanlılarla çağdaştır. İlk Müslüman Türk devletlerindendir. Sınırları Afganistan ve Hindistan'ı içine alır.

34. Kutbiler: 1191-1211 arasında, Hindistan'da hüküm sürmüş bir Türk devletidir. Kurucusu bir Memluk olan Aybeg'dir.

35. Şemsiler: 1211-1266 arasında Hindistan'da hüküm sürmüştür. Kurucusu Iltutmuş (ünvanı Şemseddin) Memluk asıllıdır.

36. Balabanlılar: 1266-1290 yılları arasında Hindistan'da hüküm sürmüş bir Türk devleti.

37. Kalaçlar: 1290-1320 yılları arasinda hüküm sürmüştür. Kutbiler, Şemsiler ve Balabanlardan sonra gelen Delhi Türk Sultanlığıdır.

38. Tuğluklar: Kalaçlardan sonra, Delhi Türk Sultanlığı'nın son halkasını teşkil ederler. 1320-1414 yılları arasında hüküm sürmüşlerdir.

39. Büyük Selçuklu İmparatorluğu : Ön Asya'da kurulan ilk ve en büyük Müslüman Türk devletlerinden biridir. 1040-1157 yılları arasında hüküm sürmüştür.

40. Hısn-ı Keyfâ Artukluları: 1101 yılında Artuk'un oğlu Sokman tarafından Hısn-ı Keyfâ (Hasankeyf) ve yakın çevresinde kurulmuştur. 1231 yılında Eyyubiler tarafından yıkılmıştır.

41. Mardin Artukluları: 1108 yılında Artuk'un oğlu İlgazi tarafından Mardin ve çevresinde kurulmuştur. Artuklu devletlerinin en uzun ömürlüsüdür. 1408 yılına kadar hüküm sürmüşlerdir.

42. Harput Artukluları: En kısa ömürlü olan Artuklu devletlerinden biridir. 1185-1233 tarihleri arasında bugünkü Elazığ ve çevresinde hüküm sürmüşlerdir.

43. Saltuklular: 1071 Malazgirt zaferinden sonra Anadolu'da kurulmuş olan 4 Türk devletinden biridir. Erzurum ve çevresinde 1072-1202 yılları arasinda hüküm sürmüştür.

44. Mengücekler: Anadolu Selçuklu devletlerinden biridir. Erzincan ve çevresinde 1072-1228 yılları arasında hüküm sürmüşlerdir. 45. Danişmendliler: Sivas ve Divriği çevresinde hüküm sürmüş, Anadolu Selçuklu devletlerinden biridir.

46. Sökmenler (Ahlatşahlar) Devleti: 1110-1207 yılları arasında Van gölü havzasında hüküm sürmüş bir Türk devleti.

47. Dilmaç Oğulları Beyliği: 1084-1394 tarihleri arasında Erzen ve Bitlis çevresinde hüküm sürmüş bir Türk devleti.

48. Yinal Oğulları Beyliği: 1098-1183 yılları arasında, Diyarbakır ve çevresinde hüküm sürmüşlerdir.

49. İzmir Türk Beyliği (Çaka Beyliüi): 1081-1097 yılları arasında, İzmir, Foça, Midilli adası ve çevresinde hüküm sürmüş bir Türk beyliğidir.

50. Türkiye Selçukluları Devleti: 1071 Malazgirt zaferinden sonra Anadolu'da kurulmuş olan ve Bizans'a en yakın olan Türk de

letlerinden biridir. 1075-1308 tarihleri arasında hüküm sürmüştür. Konya ve çevresi merkez olmuştur.

51. Suriye Selçukluları Devleti: 1069-1118 yılları arasında, bugünkü Suriye, Lübnan, Ürdün ve İsrail toprakları üzerinde kurulmuş bir Türk devletidir.

52. Dımaşk Atabegliği: 1104-1154 yılları arasında güney Suriye'de varlığını sürdüren bir Türk devletidir.

53. Irak Selçukluları Devleti: 1118-1194 arasında Irak ve güneybatı İran toprakları üzerinde kurulmuş bir Türk devletidir.

54. Zengiler : Büyük Selçuklu Devleti'nin yıkılmasından sonra, Suriye ve Yukarı Mezopotamya'da kurulan bir Türk devletidir. Musul Atabegliği adı da verilir. 1127-1233 yılları arasında hüküm sürmüştür.

55. Kirman Selçukluları: 1040 Dandanakan zaferinden sonra Tabes vilayeti ile Kirman çevresinde kurulmuştur. Sınırları Umman'a kadar uzanır. 1187 yılında yıkıldı.

56. İldenizler : Zengilerle çağdaş, Azerbaycan çevresinde kurulan bir Türk devletidir. Azerbaycan Atabegleri de denilir.

57. Salgurlar : Zengiler ve İldenizlerle çağdaş (1148 - 1286) İran'da kurulmuş bir Türk devletidir.

58. Hârizmşahlar Devleti: Büyük Selçuklu Devletiyle çağdaş, Aral gölünün güneyinde 1097-1231 yılları arasında yaşamışlardır.

59. İlhanlı Devleti: 1256- 1343 yılları arasında, Doğu Anadolu, İran ve Afganistan'a kadar uzanan geniş topraklar üzerinde hakimiyet kurmuştur.

60. Eyyubiler : Ön Asya'da kurulan bir Müslüman Türk devleti (1171-1250).

61. Mısır Türk Sultanlığı (Memluklar) : Mısır ve Suriye'de 250 yıldan fazla (1250-1517) hüküm sürmüştür. Osmanlılar'ın Mısır'ı fethettikleri tarihe kadar varlıklarını korumuşlardır. Mısır, bir Arap ülkesi olmasına rağmen, ortaçağ haritalarında, Memluk hakimiyetinden ötürü, "Türkiye" olarak adlandırılmıştır.

62. Timurlar Devleti: 1370-1507 yılları arasında, Adalar Denizi (Ege) kıyılarından Orta Asya'ya ve Hint Okyanusuna kadar uzanan geniş topraklar üzerinde hüküm sürmüş büyük bir Türk imparatorluğu.

63. Bâbur Devleti: 1494-1858 yılları arasında Hindistan'da hüküm sürmüştür.

64. Şeybaniler : Aynı zamanda Özbek devleti olarak da bilinir. Orta Asya'da kurulmuştur.

65. Kazan Hanlığı : Dogu Avrupa'da Karadeniz'den Moskova'ya kadar uzanan geniş bölgede, 1437 - 1552 yılları arasında hüküm süren bir devlet.

66. Kasim Hanlığı: 1445-1681 arasında, Kazan hanlığının güneybatısında yaşamış olan bir Türk hanlığı.

67. Astrahan Hanlığı: 1466-1556 yılları arasında, Idil nehrinin Hazar denizine döküldüğü delta bölgesinde kurulmuş olan bir Türk devletidir.

68. Kırım Hanlığı : 1441 - 1783 arasında Kırım ve çevresinde kurulmuştur. Osmanlı devletine bağlı yaşamışlardır.

69. Sibir Hanlığı: Altınordu devletinin parçalanmasından sonra Moğolistan bölgesinde kurulmuş ve 1480-1598 yılları arasında hüküm sürmüştür.

70. Buhara (Özbek) Hanlığı: 1500-1920 yılları arasında, Orta Asya'da, Buhara ve çevresinde, hüküm sürmüş bir Türk devleti.

71. Hive Hanlığı: 1512-1920 yılları arasında, Orta Asya'da Hive ve çevresinde hakimiyet kurmuşlardır.

72. Hokand Hanlığı: 1700-1876 yılları arasında, Fergana havzasında kurulmuş bir hanlık.

73. Safeviler : 1502-1732 yılları arasında Ön Asya'da yaşamışlardır.

74. Afşarlar : Safaviler'in yıkılmasından sonra, aynı bölgede 1736-1795 yılları arasında hüküm sürmüşlerdir.

75. Kaçarlar : 1779-1925 yılları arasında, Hazar Denizi'nin güney kıyılarında yaşamışlardır.

76. Altınordu Hanlığı: 1227-1502 yılları arasında, Karadeniz ile Hazar denizi arasında yaşamış bir Türk devleti.

77. Akkoyunlular Devleti: Diyarbakır-Malatya çevresinde kurulan bu devlet, Karakoyunlularla halef-seleftir. 1403-1514 yılları arasında, 111 yıl süren bir ömrü vardır.

78. Karakoyunlular Devleti : Erbil-Nahçıvan arasında yani Azerbaycan, Irak ve Doğu Anadolu'da 1390'de kurulmuş ve 1468'e kadar devam eden 78 yıllık bir ömre sahiptir.

79. Karaman Oğulları Beyliği: 1256 - 1483 arasında, Konya-Karaman çevresinde hüküm sürmüştür.

80. Alaiye Beyliği : Alanya ve çevresinde 1300-1463 yılları arasında hüküm sürmüş bir beyliktir.

81. Eşref Oğulları Beyliği: Beyşehir ve Eğridir yörelerinde, 1280-1326 yılları arasında hüküm sürmüş bir beyliktir.

82. Germiyan Oğulları Beyliği: 1303-1429 yılları arasında, Kütahya ve çevresinde kurulan bir Türk beyliğidir. Beyliğin ömrü 126 yıl olarak görülürse de, bağımsızlık dönemi 70 yıl kadardır.

83. Hamid Oğulları Beyliği: Uluborlu ve Eğridir çevresindeki bir beylik. Coğrafi sınır olarak bugünkü Göller Yöresini içine alir. 1300-1391 yılları arasında hüküm sürmüştür.

84. Teke Oğulları Beyliği: Antalya yöresinde hüküm sürmüş, bir Anadolu beyliğidir.

85. Menteşe Oğulları Beyliği : Menteşe (Anadolu'nun güneybatısı) yöresinde, 1282 - 1389 arasında hüküm sürmüştür.

86. İnanç Oğulları Beyliği : Buna Lâdik Beyliği de denilir. 1276-1400 yılları arasında, Denizli - Honaz - Dalaman çevresinde kurulan bir Anadolu beyliğidir.

87. Sahip Ata Oğulları Beyliği: 13.yüzyıl sonları ile 14.yüzyıl başlarında yaklaşık 90 yıllık bir devrede, Afyon Karahisarı ile yakın çevresinde hüküm sürmüş olan bir beyliktir.

88. Aydın Oğulları Beyliği : Aydın ve İzmir çevresinde hüküm süren Anadolu beyliği. Hakimiyeti, 1310-1426 tarihleri arasında, 116 yıllık bir süreyi kapsar.

89. Karesi Oğulları Beyliği: Balıkesir yöresinde 1297'de kurulan bir beylik, 1360'da Osmanlı idaresine girmiştir.

90. Candar Oğulları Beyliği: Kastamonu ve Sinop yöresindeki Anadolu Türk beyliği. Beyliğin ömrü, 1292-1461 yılları arasında, yaklaşık 170 yıl sürmüştür.

91. Eretna Oğulları Beyliği: Sivas ve Kayseri'deki Anadolu beyliğidir. Anadolu'daki Uygur sülalesinin kurmuş olduğu bir beyliktir. 1344-1381 yılları arasında, 37 yıllık bir ömür sürmüştür.

92. Kadı Burhaneddin Beyliği: 1381-1400 yılları arasında, Sivas, Amasya ve Kayseri havalisinde kurulmuş bir beylik. Anadolu Selçuklu Beylikleri arasında, 19 yıllık ömrü ile en kısa ömürlü bir beyliktir.

93. Saruhan Oğulları Beyliği : 1310-1410 yılları arasında, 100 yıllık bir ömür süren beylik, Manisa yöresinde hüküm sürmüştür.

94. Tacettin Oğulları Beyliği: Ordu ve Bafra yörelerinde kurulmuş Anadolu beyliği. 1378-1428 tarihleri arasında, yaklaşık 50 yıl ömrü olan bir beyliktir.

95. Pervane Oğulları Beyliği: 1276-1322 yılları arasında 46 yıllık bir süre içinde, Sinop'ta kurulmuş bir beyliktir.

96. Ramazan Oğulları Beyliği: Çukurova'da kurulmuş Anadolu beyliği. 1378-1608 yılları arasında varlığını sürdürmüştür. Anadolu Selçuklu Beyliklerinden, Osmanlı Beyliği'nden sonra ömrü en uzun olan beyliktir. Yaklaşık 245 yıl hüküm sürmüştür.

97. Dulkadir Oğulları Beyliği: Maraş ve Elbistan'da hüküm sürmüş bir beylik. Beylik, 1337-1521 yılları arasında varlığını göstermiştir.

98. Osmanlı İmparatorluğu : 1299'da Söğüt civarında kurulmuş ve 1923 yılına kadar devam etmiş ve üç kıtada at sürmüş Cihan İmparatorluğudur. Bu cihan imparatorluğu, geçmişten gelen Türk devlet geleneğinin kemâle ermiş biçimini dünya sahnesinde, 600 yıl sergilemiştir. 1606 tarihinde imzalanan Zigvatorok Antlaşmasi ile İmparatorluk, toprak bakımından en geniş noktasına ulaşmıştır. Bu tarihlerde, Osmanlı İmparatorluğu'nun sınırları; Anadolu, Kafkasya, Kırım, Güney Ukrayna, bugünkü Romanya, Yugoslavya, Bulgaristan, Yunanistan, Macaristan, Suriye, Ürdün, Lübnan, Israil, Irak, Suudi Arabistan, Yemen, Mısır, Tunus, Libya, Cezayir ve Akdeniz adalarını içine almaktaydı. İmparatorluğun etkisi altına almış olduğu toprakların yüzölçümü ise, 22 milyon km².yi aşmıştır.

99. Türkiye Cumhuriyeti: Osmanlı Devleti'nin yıkılışından sonra, Anadolu yarımadası ve doğu Trakya toprakları üzerinde, 1923 tarihinde kurulmuştur.

100. Hatay Türk Cumhuriyeti: 2 Eylül 1938 - 23 Haziran 1939 tarihleri arasında, Antakya ve İskenderun çevresinde kurulmuş bir devlet.

101. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti: 15 kasim 1983'de Kıbrıs adasının kuzey yarısında Türk Cumhuriyeti ilan edilmiştir.

102. Aras Türk Hükümeti: 3 Kasım 1918'de Iğdır ve Nahcıvan çevrelerini kapsayan topraklar üzerinde kurulmuştur. Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşu ile birlikte, Iğdır Türkiye'de, Nahcıvan bölgesi Sovyet Rusya'da kalmıştır.

103. Cenubi Garbi Kafkas Türk Hükümeti: 9 Ocak 1919 Ardahan Kongresi'nin ardından Batum'dan Nahcıvan'a kadar uzanan topraklar üzerinde kurulmuştur.

104. Türkmen Devleti: 1855-1885 tarihleri arasinda Türkmenistan 'da kurulmuş bir devlet.

105. Garbi Trakya Devleti: 22 mayis 1920'de Gümülcine'nin Hemitli nahiyesinde kuruldu. 24 Temmuz 1923'de Lozan Antlaşmasi ile, Garbi Trakya Devleti toprakları Yunanistan'a bırakıldı. Ayrıca Balkanlar'da geçici olarak iki devlet daha kurulmuştur. Bunlar; Garbi Trakya Devlet-i Muvakkatası ve Rodop Devlet-i Muvakkatasıdır. Garbi Trakya Devlet-i Muvakkatası: 31 Ağustos 1913'de Gümülcine, İskeçe ve Dedeağaç çevresinde kurulmuştur. 25 Ekim 1913'de tarih sahnesinden çekilmiştir. Rodop Devlet-i Muvakkatası: 14 Nisan 1878'de, Balkan dağlarının güneyinde Rodop bölgesinde kurulmuş ve mücadelelerini 20 Nisan 1886 tarihine kadar 8 yıl sürdürmüşlerdir.

106. Doğu Türkistan (Uygur) Devleti: 1864-1877 tarihleri arasında Doğu Türkistan'da varlığını koruyabilmiş bir Türk devleti.

107. Doğu Türkistan Türk Cumhuriyeti: 12 Kasım 1933 tarihinde Doğu Türkistan'da kuruldu. 1937 yılına kadar varlığını korudu.

108. Azerbaycan Türk Cumhuriyeti: 1918-1920 tarihleri arasında, Azerbaycan topraklarında hüküm sürmüştür. Daha sonra Sovyet Rusya'nın hakimiyetine giren bu devlet,30 Ağustos 1991 yılında yeniden bağımsızlığına kavuşmuştur.

109. Özbekistan Türk Cumhuriyeti: 31 Ağustos 1991 tarihinde bağımsızlığına kavuşmuştur.

110. Türkmenistan Türk Cumhuriyeti: 27 Ekim 1991'de bağımsızlığını ilan etmiştir.

111. Kazakistan Türk Cumhuriyeti: 16 Aralık 1991 tarihinde bağımsızlığına kavuşmuştur.

112. Kırgızistan Türk Cumhuriyeti: 31 Ağustos 1991 tarihinde bağımsızlığına kavuşmuştur.

113. Tacikistan Türk Cumhuriyeti: 9 Eylül 1991 tarihinde bağımsızlığına kavuşmuştur.

Kuşkusuz tarih sahnesinde yaşamış olan Türk devletleri sadece bu kadar değildir. Araştırmalar devam ettikçe, bu sayının artacağı ve bu devletler hakkındaki Tarihi Coğrafya bilgilerinin daha kesinlik kazanacağı beklenmektedir. Tarihte yaşamış olan Türk Devletleri'nin yaşamış oldukları coğrafi mekanlar üzerinde çok sayıda devlet bulunmaktadır. Ancak bunların bir kısmı, Türk Devleti değildir. Bugün için, dünya üzerinde, 8 bağımsız Türk Cumhuriyeti (Türkiye, Kıbrıs, Azerbaycan, Türkmenistan, Özbekistan, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan) bulunuyor. Ayrıca bağımsızlık mücadelesi içinde olan Türk cumhuriyetleri de bağımsız olurlarsa, bu sayı hayli artacaktır. Tarihteki Türk devletlerinin sayısı ne olursa olsun, tarihin her döneminde Türkler, devlet geleneklerini korumuşlardır.

Türk devletleri tarih boyunca Türk halkları tarafından kurulmuş özerk cumhuriyet, beylik ve bağımsız cumhuriyet, beylik, imparatorluk ve hanedanlıkları içerir.

Konu başlıkları [gizle]

1 İlkçağ

2 Orta Çağ

3 İslamiyet Sonrası Dönem

3.1 I. Dönem Anadolu Beylikleri

4 Moğol İstilası Sonrası Dönem

4.1 II. Dönem Anadolu Beylikleri

5 Eski Cumhuriyetler

6 Sovyet Dönemi Cumhuriyetleri

6.1 İlk dönem Sovyet ve Özerk Sovyet Cumhuriyetleri

6.2 Sovyet Cumhuriyetleri

6.3 Özerk Sovyet Cumhuriyetleri

7 Çağdaş Cumhuriyetler

8 Çağdaş Özerk Cumhuriyetler

İlkçağ [değiştir]

Devlet Kuruluş Tarihi Yıkılış Tarihi Notlar

Büyük Hun İmparatorluğu M.Ö.220 M.Ö.46 東匈奴, M.S. 48’de ikiye bölündü. Doğu Hiung-nu olarak da bilinir.

Vey M.S.338 M.S.392 翟魏 (丁零 Tingling, 16 Krallık dışında)

Avrupa Hun İmparatorluğu M.S.374 M.S.496 Avrupa Hun İmparatorluğu olarak da bilinir.

Ak Hun İmparatorluğu M.S.390 M.S.577 Eftalitler olarak da bilinir.

Orta Çağ [değiştir]

Devlet Kuruluş Tarihi Yıkılış Tarihi Notlar

Göktürk Kağanlığı M.S.552 M.S.582 前突厥 Birinci Göktürk da denir.

Doğu Göktürk Kağanlığı M.S.583 M.S.630 東突厥

Batı Göktürk Kağanlığı M.S.583 M.S.657 西突厥

Toharistan Yabguluğu M.S.630 M.S.700 Göktürklere tabi bir boydu

Hazar İmparatorluğu M.S.630 M.S.965 可薩 Batı Göktürk

İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı M.S.681 M.S.744 後突厥 ya da Kutluklar

Türgişler M.S.717 M.S.766 突騎施 Batı Göktürk Kağanlığının "On Ok"'dan

Uygur Kağanlığı M.S.744 M.S.840 回紇, 烏護, 烏紇, 韋紇, 回鶻

Karluklar M.S.766 M.S.840 葛羅祿 (M.S.665-680 arası da bağımsız yaşadılar)

İslamiyet Sonrası Dönem [değiştir]

Devlet Tarih Notlar

Karahanlı Devleti 840-1042 Karluklar ile Uygur Kağanlığı'nın kalıntısı. Türk tarihinde İslamiyeti kabul eden ilk devlet.

Peçenekler 860-1091

Kıpçaklar 9-13.asır ya da Kumanlar

Şirvanşahlar 861-1538 Bugünkü Azerbaycan'da.

Kansu Uygur Krallığı 905-1226 甘州回鶻 Bugünkü Sarı Uygurların kökeni.

Karahoca Uygur Krallığı 911-1368 高昌回鶻 (Bugünkü Doğu Türkistan)

Salariler 941-981 Bugünkü Azerbaycan'da.

Revvadiler 981-1040 Bugünkü Azerbaycan'da.

Oğuz Yabguluğu 950-1040

Gazne Devleti 962-1187 Samaniler'in memlûklerinden.

Büyük Selçuklu Devleti 1037-1194 Selçuklular

Doğu Karahanlılar 1042-1211

Batı Karahanlılar 1042-1212

Suriye Selçukluları 1092-1117 Melikşah'ın kardeşi Tutuş'un hükümdarlığı

Anadolu Selçukluları 1092-1243 Selçuklular Rum Selçukluları olarak bilinir.

Kirman Selçukluları 1092-1230 Alparslan'ın kardeşi Kavurd Bey'in sülalesi / Kaşkaylar ve Hamselerin kökeni.

Harezmşahlar Devleti 1097-1231 Selçuklular'ın Memlûklerinden Anuş Tegin tarafından kurulan devlet

Böriler 1117-1154 ya da Suriye Atabeyliği

Zengiler 1127-1259 Musul, Halep Atabeylikleri

İl-Denizliler 1146-1225 ya da Azerbaycan Atabeyliği

Erbil Beyliği 1146-1232 ya da Erbil Beyliği

Salgurlular 1147-1284 ya da Fars Atabeyliği

Irak Selçukluları 1157-1194 Sencer'in ölümünden sonra Irak-ı Arap ve Irak-ı Acem (Batı İran)'ı yöneten Büyük Seçlukluların kalıntısı.

Köle Hanedanı 1206-1290 Delhi Sultanlığı (1206-1526)

Karluk Devleti 1212-1300 Karahanlıların devamı.

I. Dönem Anadolu Beylikleri [değiştir]

Devlet Tarih Notlar

Mengüçlü Beyliği 1072-1277

Çaka Beyliği 1081-1098

Dilmaçoğulları Beyliği 1085-1192

Çubukoğulları Beyliği 1085-1092

Danişmendli Beyliği 1092-1202

Saltuklu Beyliği 1092-1202

İnaloğulları Beyliği 1098-1183

Ahlatşahlar Beyliği 1100-1207

Artuklular 1102-1408

Çobanoğulları 1227-1309

Moğol İstilası Sonrası Dönem [değiştir]

Devlet Tarih Notlar

Bahri Hanedanı 1250-1389 Memlûk Sultanlığı, Burci Hanedan ise Çerkes memlûklerinden.

Haleci Hanedanı 1290-1321 Delhi Sultanlığı (1206-1526)

Basarab Hanedanı 1310-1627 Eflak Prensliği'nin Kıpçak = Kuman kökenli hanedanı.

Tuğluk Hanedanı 1321-1398 Delhi Sultanlığı (1206-1290)

Akkoyunlular 1350-1507

Karakoyunlular 1380-1469

Timur İmparatorluğu 1370-1507 Çağatay Hanlığı'na bağlı olup Türkleşmiş Moğollardan Barlas boyu.

Safeviler 1502-1736

Afşar Hanedanı 1736-1802 Türkmenler

Bakü Hanlığı 1747-1806 Azerbaycan’da.

Kaçar Hanedanı 1781-1925 Türkmenler

II. Dönem Anadolu Beylikleri [değiştir]

Devlet Tarih Notlar

Karamanoğulları 1256-1483

İnançoğulları Beyliği 1261-1368

Sâhipataoğulları Beyliği 1275-1342

Pervaneoğulları Beyliği 1277-1322

Tacettinoğulları Beyliği 1303-1415

Alaiye Beyliği 1293-1421

Eşrefoğulları 1280-1326

Menteşeoğulları Beyliği 1280-1424

Dobruca Beyliği 1281-1299 Dobruca (bugünkü Bulgaristan ve Romanya)'da.

Karesioğulları 1297-1360

Candaroğulları Beyliği 1299-1462

Osmanlı Devleti 1299-1922 Kayı Boy Beyliği olarak Türkiye Anadolu Selçuklu Devleti'ne bağlı, 1299'da istiklaline kavuştu. Tarihteki en büyük Türk-İslam devletidir.

Germiyanoğulları Beyliği 1300-1423

Hamitoğulları Beyliği 1301-1423

Saruhanoğulları 1302-1410

Aydınoğulları 1308-1426

Tekeoğulları 1321-1390

Dulkadiroğulları 1339-1521

Ramazanoğulları 1325-1608

Kadı Burhaneddin Ahmed Devleti 1381-1398

-- Eski dönemlerde kullanılan Osmanlı bayrakları sırasıyla:

--> -->-->-->-->-->

Eski Cumhuriyetler [değiştir]

Devlet Tarih Notlar

Aras Cumhuriyeti 1918 Bugünkü Nahcivan topraklarında kurulan kısa süreli bir hükümet.

Güneybatı Kafkas Geçici Milli Hükûmeti 1918-1919 ya da Kars Cumhuriyeti

Batı Trakya Bağımsız Hükûmeti 31 Ağustos 1913 - 29 Ekim 1913 Batı Trakya Türk Cumhuriyeti

Türkistan Milli Devleti 1917-1918

Alaş Orda 1917-1920

İdil Ural Devleti 1918-1919

Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti 1918 - 1920

Azadistan 1919-1920

Buhara Sovyet Halk Cumhuriyeti 1920-1924

Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti 12 Kasım 1932 - 6 Şubat 1934

Harezm Sovyet Halk Cumhuriyeti 1920-1925

Tannu Tuva Halk Cumhuriyeti 1921-1944

Hatay Cumhuriyeti 1938-1939

Doğu Türkistan Cumhuriyeti 12 Kasım 1944 - 20 Ekim 1949

Azerbaycan Milli Hükûmeti 1945

Kırım Halk Cumhuriyeti 1917-1918

Kıbrıs Türk Federe Devleti 1975-1983

Sovyet Dönemi Cumhuriyetleri [değiştir]

İlk dönem Sovyet ve Özerk Sovyet Cumhuriyetleri [değiştir]

Devlet Tarih Notlar

Türkistan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 1918-1924 Bugünkü Türkmenistan, Özbekistan ve Kırgızistan topraklarını kapsar. Harezm Sovyet Halk Cumhuriyeti ve Buhara Sovyet Halk Cumhuriyeti toprakları üzerinde kurulmuştur.

Tatar-Başkurt Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 1919-1921 Bugünkü Tataristan'ı ve Başkurdistan'ı kapsar.

Kırgızistan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 1920-1925 Bugünkü Kazakistan'ı kapsar. Kırgızistan ÖSSC daha sonra Kazakistan ÖSSC adını almıştır. 1920 öncesi, bugünkü Kazakistan toprakları üzerinde Türkistan Genel Valiliği kurulmuştu.

Sovyet Cumhuriyetleri [değiştir]

Devlet Tarih Notlar

Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 1922-1991 Öncesi statüsü:

-Transkafkasya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti 1922-1936

Bağımsız Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti 1922'de Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti adı altında 1922 yılında Transkafkasya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti üyesi oldu.

Kazakistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 1936-1991 Önceki statüsü:

-Türkistan Genel Valiliği 1729-1920

-Kırgızistan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 1920-1925

-Kazakistan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 1925-1936

Kırgızistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 1936-1991 Önceki statüsü:

-Türkistan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 1918-1924

-Kara-Kırgız Özerk Oblastı 1924-1926

-Kırgızistan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 1926-1936

Özbekistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 1924-1991 Önceki statüsü:

-Türkistan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 1918-1924

Türkmenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 1925-1991 Önceki statüsü:

-Türkistan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 1918-1924

Tataristan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 1990 Önceki statüsü:

-Tatar-Başkurt Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 1919-1921

-Tataristan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 1921-1990

Özerk Sovyet Cumhuriyetleri [değiştir]

Devlet Tarih Notlar

Çuvaşistan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 1925-1991 Önceki statüsü:

-Çuvaş Özerk Oblastı 1919-1925

Yakutistan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 1921-1990

Dağıstan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 1921-1991 Halkın bir kısmı Türki idi. Dağıstan Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti'nin Rusya'ya katılmasıyla özerk sovyet cumhuriyete dönüştürüldü.

Nahçıvan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 1924-1991

Kırım Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 1920-1945 1945'te oblast oldu daha sonra Ukrayna'ya bağlanarak tekrar, ÖSSC statüsü aldı.

Karakalpak Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 1932-1992 Önceki statüsü

-Karakalpak Özerk Oblastı 1919-1932.

Kabardin-Balkar Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 1936-1944 Önceki Statüsü:

-Kafkasya Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 1920-1924

-Kabardino-Balkar Özerk Oblastı 1924-1936

1944 ile 1957 arası Kabardin ÖSSC olarak adı değiştirildi, 1957'de tekrar Kabardino-Balkar ÖSSC adını aldı.

Tuva Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 1961-1991 Önceki statüsü:

-Tuva Özerk Oblastı 1944-1961

SSCB'ye katılan Tuva Halk Cumhuriyeti özerk oblast statüsü almıştı.

Karaçay-Çerkez Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 1990-1991 Önceki statüsü:

-Kafkasya Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 1920-1924

-Karaçay-Çerkez Özerk Oblastı 1924-1926

Özerk Oblastın Tekrar kuruluşu: 1957-1991.

Dağlık-Altay Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 1990-1991 Önceki statüsü:

-Dağlık-Altay Özerk Oblastı 1922-1991

Oyrot Özerk Oblastı adıyla kuruldu ve 1948'de Dağlık-Altay olarak değiştirildi.

Hakas Özerk Oblastı 1990-1991 Hakas vilayeti, özerk oblast statüsünü 1990'da aldı.

Çağdaş Cumhuriyetler [değiştir]

Devlet Tarih Notlar

Türkiye 1923-....

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti 1983-....

Azerbaycan 1991-....

Kazakistan 1991-....

Kırgızistan 1991-....

Özbekistan 1991-....

Başta Özbekistan olmak üzere Orta Asya'ya yayılmış olan Ahıskalıların kullandıkları gayriresmi bayrağı

Türkmenistan 1991-....

Çağdaş Özerk Cumhuriyetler [değiştir]

Devlet Tarih Notlar

Sincan Uygur Özerk Bölgesi 1955-....

Doğu Türkistan'ın gayri resmi bayrağı Gökbayrak'tır.

Altay 1991-....

Balkar 1991-....

Çuvaşistan 1991-....

Dağıstan 1991-.... Halkın yaklaşık %25'ini Türki halklar olan Kumuklar, Azeriler ve Nogaylar teşkil eder. Kafkasya Avarları'nın kökeni tartışmalıdır.

Dağıstanda Nogayların kullandıkları gayriresmi bayrağı.

Dağıstanda Kumıkların kullandıkları gayriresmi bayrağı.

Gagavuzya 1991-....

Hakasya 1991-....

Karaçay 1991-....

Karakalpakistan 1991-....

Nahçıvan 1991-....

Tataristan 1991-....

Tuva 1991-....Sayfayı Yayınla

Yakutistan 1991-....